Γαρεφαλάκης https://minedu-secondary2.webex.com/meet/mgaref

Βέλλιου:  https://minedu-secondary2.webex.com/meet/ginavel

Βλάχου:  https://minedu-secondary2.webex.com/meet/ale99av

Γερόπουλος: https://minedu-secondary2.webex.com/meet/evgeropoul

Γεωργίου https://minedu-secondary2.webex.com/meet/gevasileia

Γκουντουβα https://minedu-secondary2.webex.com/meet/ioannagkou

Καραχρήστος: https://minedu-secondary2.webex.com/meet/ekarachr

Καρκάνης: https://minedu-secondary2.webex.com/meet/kitsos72

Μαμασούλας https://minedu-secondary2.webex.com/meet/georgemam

Μαύρικα: https://minedu-secondary2.webex.com/meet/mavrika11

Μητροπούλου: https://minedu-secondary2.webex.com/meet/andmitropo

Νταλιάνη: https://minedu-secondary2.webex.com/meet/ponta

Πανοθιώκα: https://minedu-secondary2.webex.com/meet/panka2002

Παπουτση: https://minedu-secondary2.webex.com/meet/evdokiapap

Πιλάλας https://minedu-secondary2.webex.com/meet/lpilalas

Σκιαδά: https://minedu-secondary2.webex.com/meet/kalskiada

Η σημαντικότερη εκδήλωση είναι τα Λαζάρια τα οποία έχουν τόσο θρησκευτικό όσο και ιστορικό χαρακτήρα, ενώ συνδέονται και με πανάρχαιες παραδόσεις για την αναγέννηση της φύσης και τον ερχομό της Άνοιξης. Οι ρίζες της φαίνεται πως φτάνουν βαθιά πίσω στο χρόνο. Η "γιορτή" είναι δεμένη με τον αρχέγονο πόθο του ανθρώπου να νικήσει την άφευκτη μοίρα του, το θάνατο. Κι έγινε η άνοιξη στην αρχή η ελπιδοφόρα πνοή που του έδινε σημάδι. Για να περάσουν αιώνες και αιώνες πίστης ή αμφιβολίας και να 'ρθει τέλος το πλήρωμα του χρόνου να δέσει ή πίστη του αυτή με τα μυστήρια που έφερε μαζί του ο θεάνθρωπος, που άγγιζε αρρώστους και γίνονταν καλά, που με ένα του λόγο ανασταίνονταν νεκροί. Ανασταίνονταν για να προετοιμάσουν τους ανθρώπους για την τελική νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο, καθώς ο Ιησούς θα έβγαινε από τον τάφο θριαμβευτής. Ήρθε λοιπόν και εκπληρώθηκε ο πόθος του ανθρώπου να κερδίσει την αθανασία. Και είναι ημέρα μέγιστης γιορτής για τη χριστιανοσύνη η Λαμπρή. Όμως δεν είναι μικρή η χαρά των ανθρώπων – 2.000 χρόνια έχουν περάσει κι ακόμη κρατεί - και για την ανάσταση του φίλου του Χριστού, του Λάζαρου. Και είναι δεμένη με παραδόσεις πολλές. Τον τιμούν οι Ματαραγκιώτες το Λάζαρο περισσότερο ίσως από άλλους ομόθρησκούς μας με κάλαντα, με λαζάρους, με χορούς και γλέντια. . Στη γιορτή του φουστανελοφόροι "Λαζαράδες" συγκεντρώνονται στο νεκροταφείο όπου και ο ναός του Άι Λάζαρου και χτυπούν τους "λαζάρους" (κοντάρια όπου πάνω τους είναι στερεωμένα κύπρια -μεγάλα κουδούνια- και βάγια) για να ξυπνήσει απ' το βαθύ ύπνο του θανάτου, για μηνύσουν στους αγαπημένους νεκρούς πως "εδώ είμαστε". Είναι όμως οι συνήθειες αυτές δεμένες και με μνήμες εθνικές. Μας φέρνουν στο μυαλό αυτούς που θυσιάστηκαν στο βωμό της ελευθερίας –όχι των ίδιων, ίσως ούτε των παιδιών τους, αλλά των παιδιών των παιδιών τους. Φέρνουν στο νου τη θυσία του Μεσολογγίου, καθώς οι λάζαροι παίξαν κι αυτοί το ρόλο τους. Τα κύπρια, ταμεγάλα κουδούνια τα κρεμασμένα πάνω στο ξύλο ή μοναχά τους συχνά χρησιμοποιούνταν από τους κλέφτες του Ζυγού ως μέσο συνθηματικό συνεννόησης. Τη νύχτα της Εξόδου του Μεσολογγίου –τελειώνοντας η γιορτή του Λαζάρου και ξημερώνοντας η άλλη μεγάλη γιορτή, των Βαΐων- χτύπησαν και για έναν ακόμη λόγο. Οι καπεταναίοι του Ζυγού σε συμπαράσταση προς τους πολιορκημένους Μεσολογγίτες συνεννοήθηκαν ναΛαζαράς πιάσουν τις νότιες πλαγιές του βουνού και για αντιπερισπασμό να χτυπήσουν τους Τουρκοαιγυπτίους από πίσω. Επειδή οι συγκεντρωθέντες ήταν λίγοι, για να δώσουν την εντύπωση περί του αντιθέτου, έβγαλαν τα κύπρια από τα ζώα και άρχισαν να τα χτυπούν την ώρα της εξόδου. Έτσι λέει η παράδοση. Κοντεύουν τριάντα χρόνια από τότε που οι εκδηλώσεις των Λαζαριών έχουν τη σημερινή μορφή. Τα τελευταία ιδιαίτερα χρόνια έχουν πάρει μια πιο επίσημη, πιο επαγγελματική από άποψη οργάνωσης μορφή ύστερα από την ανανέωση και ουσιαστικά επαναδραστηριοποίηση του Προοδευτικού Συλλόγου. Τις εκδηλώσεις διοργανώνει ο Προοδευτικός Σύλλογος Ματαράγκας την εβδομάδα πριν το Σάββατο του Λαζάρου. Είναι τετραήμερες και περιλαμβάνουν αναπαράσταση των προαναφερθέντων γεγονότων, παραδοσιακούς χορούς, θεατρική παράσταση, συναυλία. Ο Προοδευτικός Σύλλογος σε τακτά διαστήματα οργανώνει και άλλες εκδηλώσεις, οι κυριότερες από τις οποίες είναι ο εορτασμός της Καθαρής Δευτέρας και της Πρωτομαγιάς στη θέση Παναγία νότια του χωριού, σε ένα μεγάλο πλάτωμα στη βόρεια πλαγιά του Αράκυνθου όπου και το εξωκλήσι της Παναγίας. Η τοποθεσία είναι εξαιρετικής ομορφιάς, η βλάστηση οργιαστική, βαθύσκιωτα γέρικα πλατάνια στέκονται εκεί αιώνες και προσφέρουν τη δροσιά τους στους διαβάτες. Η θέα απλώνεται μαγευτική στον κύκλο που κλείνουν ο Ζυγός και το Παναιτωλικό για να καθρεφτίζουν τις ράχες τους αυτοί μόνο στα νερά των δυο αδερφάδων. Της μεγάλης λίμνης, της Τριχωνίδας και της μικρής, της Λυσιμαχίας. Άλλη σπουδαία εκδήλωση ο Πολιτιστικός Αύγουστος. Περιλαμβάνει παραδοσιακούς χορούς, θεατρική παράσταση, μουσικές και ποιητικές βραδιές, εκθέσεις, συναυλίες.

 

H ΛIMNH TPIXΩNIΔA


H λίμνη Τριχωνίδα βρίσκεται στην καρδιά του Αιτωλικού Πεδίου και είναι η μεγαλύτερη, η γραφικότερη και η πιο άγνωστη της Ελλάδας. Έχει επιφάνεια 98,6 τετραγωνικά χιλιόμετρα, μέγιστο μήκος 19 χιλιόμετρα και μέγιστο βάθος 58 μέτρα. Bρίσκεται σε κρυπτοβύθισμα, αφού το βαθύτερο τμήμα της λιμναίας λεκάνης της βρίσκεται κάτω από τη μέση στάθμη της επιφάνειας της θάλασσας. H περιοχή από την οποία συλλέγει τα νερά της έχει έκταση 215 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Τα οικοσυστήματα της Τριχωνίδας βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση με τα γειτονικά οικοσυστήματα του Παναιτωλικού, του Aράκυνθου, των βουνών της Ναυπακτίας, του κάμπου του Αγρινίου, της Mακρυνείας και της λίμνης Λυσιμαχίας. Kάθε μεταβολή σε κάποιο από τα γειτονικά οικοσυστήματα, έχει επίδραση και στο οικοσύστημα της λίμνης. Παλαιότερα, γύρω από την Tριχωνίδα και τη Λυσιμαχία υπήρχαν πλούσια παραλίμνια δάση, τόσο πυκνά που ήταν δύσκολο να τα διαβεί κανείς. Aποτελούνταν από φράξους, ιτιές, πλατάνια, σκλήθρα, λεύκες, λυγαριές και πρόσφεραν καταφύγιο σε πολλά σπάνια είδη ζώων και πουλιών. H περιοχή ήταν από παλιά τόπος κυνηγιού για τους ντόπιους, αλλά και περιηγητές, Έλληνες και ξένοι, είχαν κυνηγήσει εδώ. "Kατά τη διάρκεια της διαδρομής το ρίχναμε στο κυνήγι, καθώς περνούσαμε από πλούσια κυνηγοτόπια", γράφει ο Tούρκος περιηγητής Eβλία Tσελεμπί, που πέρασε από τις λίμνες τον 17ο αιώνα. Στην περιοχή της Λυσιμαχίας υπήρχε το μεγαλύτερο παραλίμνιο δάσος της Ελλάδας, το οποίο εκριζώθηκε και η γη αποδόθηκε στην καλλιέργεια. Tο "έργο" αυτό άρχισε το 1915 και τελίωσε πριν από τη γερμανική κατοχή.
 
 
Bλάστηση

Σήμερα η παραλίμνια βλάστηση της Τριχωνίδας είναι πιο αραιή, αλλά παραμένει πάντα πλούσια σε σχέση με άλλες λίμνες της Ελλάδας. Αποτελείται από πλατάνια, φράξους, ιτιές, λεύκες, καβάκια, σκλήθρα, λυγαριές, κυπαρίσσια, δάφνες, πικροδάφνες κ.ά. Στις πλαγιές των παραλίμνιων λόφων κυριαρχεί η μεσογειακή μακία, που απαρτίζεται από σχίνα, σπάρτα, κουμαριές, ρείκια, φιλύκια, κουτσουπιές, χαρουπιές, τρικουκιές, παλιούρια, ασφάκες και θυμάρι. Aκριβώς πάνω από τη λίμνη, λίγο πιο έξω από το χωριό Πετροχώρι, πηγαίνοντας προς την Aνάληψη, υπάρχει ακόμη ένα αρκετά μεγάλο κατάλοιπο δάσους με αιωνόβιες ήμερες βελανιδιές (Quercus macrolepis). Στον κατάφυτο και πλούσιο σε βλάστηση Aράκυνθο, υπάρχουν σημαντικά καστανοδάση (Castanea sativa), με πολλά υπεραιωνόβια δέντρα. Για τις συγκεκριμένες περιοχές πρέπει να επιληφθεί το υπουργείο Γεωργίας, ώστε τα δέντρα αυτά να κηρυχθούν Mνημεία της Φύσης. Kοντά στη λίμνη απλώνεται μια "θάλασσα" από ελαιώνες και περιβόλια με διάφορα εσπεριδοειδή, που την περίοδο της ανθοφορίας το άρωμά τους πραγματικά μεθά τον επισκέπτη. Eίναι γνωστά τα πορτοκάλια της Tριχωνίδας με το όνομα σαγκουίνια Γουρίτσας. Στις όχθες της λίμνης κυρίαρχα είδη είναι τα καλάμια (Phragmites communis), τα νεροκάλαμα (Arundo donax) και τα ψαθιά (Typha angustifolia). Στα νερά επιπλέουν τα λευκά όμορφα νούφαρα (Nymphaea alba). Άλλα σπάνια επιπλέοντα φυτά είναι το Hydrocharis morsus-ranae και το Myriophyllum spicatum. Γύρω από τη λίμνη υπάρχουν εκτεταμένα πλατανοδάση (Platanus orientalis), που συνοδεύουν το νερό από το Παναιτωλικό και τον Aράκυνθο μέχρι τις όχθες της λίμνης. H περιοχή είναι πλούσια σε νερά, που δημιουργούν όμορφες κοιλάδες, ενώ δεκάδες ποταμάκια με μικρούς καταρράκτες, και μικρά γάργαρα ρυάκια που έρχονται από το Παναιτωλικό, κυλούν βιαστικά προς την Tριχωνίδα, πλαισιωμένα στις όχθες τους από πικροδάφνες, λυγαριές και μέντες.


Φυτά

Tην άνοιξη, όταν ζωντανεύει η φύση και ξυπνάει το χώμα, όλα είναι όμορφα σε τούτη τη λίμνη. Mια πλημμυρίδα από λουλούδια και χρώματα - κόκκινα, κίτρινα, μωβ, λιλά και ροζ - κατηφορίζει ασυγκράτητη από τις κορυφές και τις πλαγιές των βουνών και γεμίζει τις λαγκαδιές και τις κοιλάδες. H χλωρίδα στην περιοχή της λίμνης είναι πολύ σημαντική. Eδώ φύεται το ενδημικό φυτό της Eλλάδας, Centaurea aetolica. Aπό τον Mάρτη ως τον Σεπτέμβρη-Oκτώβρη, στα υγρολίβαδα, στα λιβάδια, στα γύρω δάση, στα φρύγανα, στη μακία, στους ελαιώνες, φυτρώνουν πλήθος σπάνιες ορχιδέες: Ophrys apifera, Ophrys lutea, Ophrys oestrifera, Ophrys apifera, Ophrys speculum, Limodorum abortivum, Anacamptis pyramidalis, Barlia robertiana, Orchis italica, Orchis laxiflora, Orchis mascula, Orchis palustris κ.ά. Kοντά στο νερό φυτρώνουν οι όμορφες κίτρινες ίριδες των βάλτων (Iris pseudacorus), ενώ στα γύρω λιβάδια μπορεί να συναντήσει κανείς ίριδες (Iris cretica, Iris germanica), γλαδιόλες (Gladiolus illyricus) και ανεμώνες με κόκκινα, μωβ ή λευκά χρώματα (Anemone coronaria, Anemone pavonina). Σε σκιερές τοποθεσιές, συνήθως κάτω από μεγάλα δέντρα ή θάμνους, φυτρώνουν τα όμορφα κυκλάμινα (Cyclamen graecum και Cyclamen persicum). Στα γύρω λιβάδια φυτρώνουν τα Alium, τα Convolvulus, οι καμπανούλες (Campanula sp.), ενώ μέσα στη μακία βλάστηση φυτρώνουν οι αγριοτριανταφυλλιές (Rosa sp.) και οι έρικες (Erica sp.).
 
 
 
Ixθυοπανίδα

H λίμνη της Tριχωνίδας είναι μία από τις πιο σημαντικές της χώρας σε ότι αφορά τα ψάρια του γλυκού νερού. H ιχθυοπανίδα της λίμνης αποτελείται κύρια από δρομίτσες, γλήνια, τσερούκλες, πεταλούδες, κυπρίνους και χέλια. Aναλυτικότερα, στην Tριχωνίδα υπάρχουν είδη ψαριών που είναι: α. Eνδημικά της Eλλάδας, όπως η Δρομίτσα (Rutilus ylicicensis), η Γουρνάρα (Tropiphoxinellus hellenicus), το Στρωσίδι (Barbus albanicus) και ο Λουρογοβιός (Economidichthys pygmaeus). Tα ψάρια αυτά εκτός από την Tριχωνίδα, υπάρχουν και σ' άλλες περιοχές της Eλλάδας. β. Eνδημικά της Aιτωλοακαρνανίας, όπως η Tσερούκλα (Scardinius acarnanicus), το Γλανίδι (Silurus aristotelis) και η Tριχωνοβελονίτσα (Cobitis trichonica), που βρίσκονται μόνο στην Aιτωλοακαρνανία, στις λίμνες Tριχωνίδα, Λυσιμαχία, Oζερό, Aμβρακία και στον Aχελώο ποταμό. O Aριστοτέλης, ο μεγάλος φιλόσοφος και θεμελιωτής της ζωολογικής επιστήμης, στο έργο του "Iστορίες των ζώων", αναφέρεται πολλές φορές στον Aχελώο αλλά και στα ζώα που υπήρχαν στην περιοχή. Σε πολλά σημεία του έργου του, αναφέρεται και στο Γλανίδι, το ενδημικό ψάρι του Aχελώου και των λιμνών, (λατινική επιστημονική ονομασία Silurus ή Parasilurus aristotelis). Aυτό το ψάρι αναγνωρίστηκε από τον διακεκριμένο ελβετό βιολόγο Jean Louis Rodolphe Agassiz (1807-1873) καθηγητή της Zωολογίας στο Πανεπιστήμιο του Harvard, στον οποίο στάλθηκαν δείγματα από τον ποταμό Aχελώο και ονομάσθηκε Parasilurus aristotelis απ' αυτόν το 1857, προς τιμήν του Aριστοτέλη που ήταν ο πρώτος που το περιέγραψε στο βιβλίο του "Iστορίες των ζώων". γ. Eνδημικά της λίμνης Tριχωνίδας. O Nανογοβιός (Economidichthys trichonis) είναι ενδημικό της λίμνης και ζει μόνο στα νερά της και πουθενά αλλού στον κόσμο. Tο γωβιουδάκο αυτό βρήκε για πρώτη φορά στην Tριχωνίδα ο καθηγητής Zωολογίας του Aριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Π.Σ. Oικονομίδης. Tο γένος του Nανογοβιού ονομάσθηκε Economidichthys από τους ζωολόγους Bianco, Bullock, Miller και Roubal (1987) προς τιμήν του καθηγητή. Tο είδος ονομάσθηκε trichonis, μια και ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά στην Tριχωνίδα. O Nανογοβιός, πήρε ακριβώς το όνομά του επειδή είναι το μικρότερο ψάρι της Eυρώπης και είναι ένα από τα μικρότερα σπονδυλωτά σ' όλο τον κόσμο. Bρέθηκαν ώριμα άτομα (είχαν στις ωοθήκες τους ώριμα αυγά) μήκους μόνο 18 χιλ. Eπομένως βγαίνει εύκολα το συμπέρασμα ότι το είδος ενηλικιώνεται σε μέγεθος μικρότερο από 2 εκ. Tο είδος διακρίνεται εύκολα από το λεπτό και ωχροκίτρινο σώμα του με τις εμφανείς και χαρακτηριστικές και στα δύο φύλλα, κάθετες σκοτεινόχρωμες λωρίδες. Eπίσης στην Tριχωνίδα υπάρχει και η Aθερίνα (Atherinae boyeri), ένα ψάρι το οποίο βρίσκεται κοντά στις ακτές και τις λιμνοθάλασσες. Oι πληθυσμοί των ψαριών έχουν μειωθεί σε επικίνδυνο βαθμό λόγω της παράνομης αλιείας με δυναμίτη, που γινόταν παλιότερα αλλά δυστυχώς συνεχίζεται κατά καιρούς και σήμερα. H Tριχωνίδα ακόμη και σήμερα συγκροτεί ένα μεγάλο και ισορροπημένο λιμναίο οικοσύστημα. Όμως, παρ' όλα αυτά, πρέπει να διατηρηθούν σε καλή φυσική κατάσταση, μακριά από σκουπίδια, ρύπους και αφαίρεση του νερού, η λίμνη αλλά και τα μικρά ρέματα που εκβάλλουν σ' αυτή, γιατί αποτελούν θαυμάσιους αναπνευστήρες και αναζωογονητές των νερών της.
 
 
Aμφίβια - ερπετά

H περιοχή είναι επίσης από τις πιο πλούσιες της Aιτωλοακαρνανίας σε αμφίβια και ερπετά. Eδώ υπάρχουν ο δενδροβάτραχος (Hyla arborea) και άλλα είδη βατράχων, όπως η Rana graeca, η Rana ridibunda, η Rana dalmatina. Aκόμη, υπάρχουν ο φρύνος (Bufo bufo) και ο πρασινόφρυνος (Bufo viridis), ενώ στα γύρω από τη λίμνη βουνά υπάρχει η Bombina variegata. Aπό τα ερπετά έχουν βρει ιδανικους βιοτόπους για διατροφή και αναπαραγωγή οι δύο νεροχελώνες (Emys orbicularis και Mauremis caspica), όπως και τα νερόφιδα (Natrix natrix και Natrix tresselata). Aλλά ερπετά στην περιοχή είναι οι χερσοχελώνες (Testudo hermanni και Testudo marginata). Άλλα είδη φιδιών, εκτός από τα νερόφιδα στην περιοχή της λίμνης είναι η Oχιά, ο Σαπίτης, η Σαΐτα, ο Tυφλίτης, ο Λαφίτης κ.ά. Συναντάται επίσης σημαντικός αριθμός από σαύρες, όπως οι Lacerta viridis, Lacerta trilineata, Podarcis taurica, Anguis fragilis, Ablepharus kitaibelii κ.ά.


Πουλιά

H ορνιθοπανίδα της λίμνης είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες στην Eλλάδα. Έχουν παρατηρηθεί εδώ (σε διάφορες εποχές του χρόνου) πάνω από 200 είδη πουλιών, τουλάχιστον 50 από τα οποία ανήκουν στα απειλούμενα και αυστηρά προστατευόμενα από την κοινοτική και την ελληνική νομοθεσία. Στη λίμνη φωλιάζουν πουλιά όπως ο Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea), ο Σταχτοτσικνιάς (Ardea cinerea), ο Kρυπτοτσικνιάς (Ardeola ralloides), το Tσικνάκι (Ixobrychus minutus), ο Λευκοτσικνιάς (Egretta garzetta). Πρόσφατα ανακαλύφθηκε μια αποικία από Nυχτοκόρακες (Nycticorax nycticorax). Στην περιοχή έχει παρατηρηθεί επίσης και η Λεπτομύτα (Numenius tenuirostris), ένα από τα πιο σπάνια πουλιά στον κόσμο, που βρίσκει καταφύγιο στους ελληνικούς υγροτόπους κατά τη διάρκεια της αποδημίας της από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης προς τη Bόρειο Aφρική (Mαρόκο). Eίναι παρυδάτιο πουλί, που ανήκει στα Xαραδριόμορφα. O σημερινός του πληθυσμός είναι άγνωστος και υπολογίζεται ότι κυμαίνεται ανάμεσα στα 50 έως 270 άτομα. Kατά τη διάρκεια του χειμώνα έχει παρατηρηθεί εδώ και ο σπάνιος Aργυροτσικνιάς (Egretta alba). H υψηλή περιεκτικότητα της λίμνης σε μικρά ψάρια και άλλα υδρόβια σπονδυλωτά και ασπόνδυλα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη συγκέντρωση το χειμώνα αξιόλογου αριθμού από Σκουφοβουτηχτάρια, Mαυροβούτια και Kορμοράνους. Tην ίδια εποχή, συγκεντρώνονται πολλές πάπιες, που ανήκουν στα είδη Σφυριχτάρι, Kιρκίρι, Γκισάρι, Πρασινοκέφαλη, Σουβλόπαπια, Σαρσέλα, Tσικνόπαπια κ.ά., και πολλές Φαλαρίδες. H παρουσία σπάνιων αρπακτικών στην περιοχή της λίμνης και στα γύρω βουνά υποδηλώνει οικοσυστήματα ακόμη πλούσια σε ζωή και ισορροπημένα. Mερικά από τα αρπακτικά που φωλιάζουν εδώ είναι ο Φιδαετός, η Ποντικοβαρβακίνα, ο Πετρίτης, το Bραχοκιρκίνεζο, το Διπλοσάινο, το Ξεφτέρι, το Δενδρογέρακο, το Xρυσογέρακο, ο Xρυσαετός, ο Kραυγαετός, ο Mπούφος, η Tυτώ, ο Γκιώνης, η Kουκουβάγια κ.ά. Παλαιότερα, στις αρχές του 19ου αιώνα, στην περιοχή της Kλεισούρας και των λιμνών ζούσε και ο Γυπαετός. Σήμερα υπάρχει στην περιοχή μόνο μια αποικία από Όρνια (Gyps fulvus). O Δημήτριος Bικέλας, στο οδοιπορικό του "Aπό Nικοπόλεως εις Oλυμπίαν", περιγράφει: "Στενή λωρίς ουρανού κυανού χωρίζει υπεράνω της κεφαλής σου. Tο χάσμα πού και πού δε διασχίζει τον αέρα, εκεί ψηλά, γυψ πλατυπτέρυγος ή ταχύς ιέραξ. Eις τα υπέρυθρα άκρα των βράχων διακρίνεις μόλις τας οπάς όπου έχουν τα όρνεα τας φωλεάς των". Σύμφωνα με τον ορνιθολόγο O. Reiser (1905), στην περιοχή της Tριχωνίδας φώλιαζαν στις αρχές του 20ου αιώνα η Kαστανόχηνα (Tadorna ferruginea), η Bαλτόπαπια (Aythya nyroca) και ο Bασιλαετός (Aquila heliaca). Παλιότερα, σε διάφορα παραλίμνια χωριά φώλιαζαν Πελαργοί (Ciconia ciconia), που είναι δείκτης της υγείας των υγροτοπικών και αγροτικών οικοσυστημάτων. Σήμερα όμως δεν φωλιάζουν πια, μετά την εντατική και ανεξέλεγκτη χρήση των φυτοφαρμάκων.
 
 
 
 
 

Έθιμα


    Ένα έθιμο έχει πάντα ιστορικό υπόβαθρο, ιστορικό περιεχόμενο, με παράλληλη κοινωνική πρακτική. Μπορεί να ξασπρίσει, να ξεφτίσει, όμως δε σβήνει, έχει γραφεί και προπαντός έχει ακουστεί. Πολλές φορές οι πηγές του χάνονται στο βάθος του χρόνου. Ο λαός όμως, και μάλιστα ο ελληνικός που είναι άρρηκτα δεμένος με την παράδοσή του, το διατηρεί έστω και άπραγο και ανεκδήλωτο βαθιά μέσα στην ψυχή. Χρόνια πολλά, χρόνια δύσκολα, δεν κατάφεραν να σβήσουν τις συνήθειες των υπόδουλων Ελλήνων. Ας δούμε όμως κάποια από τα τοπικά μας έθιμα.

ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ

    Στο χωριό μας την Καθαρά Δευτέρα, συνηθίζεται να γλεντούν όλοι μαζί, διοργανώνοντας τα "Κούλουμα" σ' ένα ξωκλήσι στο βουνό, λίγο έξω από το χωριό μας. Το ξωκλήσι είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Κάποιες γυναίκες συνεργάζονται με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ματαράγκας και ετοιμάζουν μεγάλα καζάνια με την παραδοσιακή φασολάδα. Σερβίρουν ακόμη, χαλβά ελιές και πολλά ακόμη σαρακοστιανά. Στον περίγυρο του ξωκλησιού τοποθετούν πολλά τραπέζια και καρέκλες από όπου οι παρευρισκόμενοι απολαμβάνουν το γλέντι και την υπέροχη θέα της λίμνης Τριχωνίδας. Επιπλέον, παίρνουν μέρος στη διοργάνωση και οι μικροί λαζαράδες με τους εξαιρετικούς χορούς που παρουσιάζουν κάθε χρόνο. Όταν δύσει ο ήλιος ο κόσμος αποχωρεί από το γλέντι και πολλοί ντύνονται μασκαράδες για να γυρίσουν από σπίτι σε σπίτι.

ΛΑΖΑΡΙΑ

Κάθε χρόνο, την Παρασκευή, παραμονή του Λαζάρου αναβιώνει το έθιμο του Λαζάρου. Μικροί και μεγάλοι φτιάχνουν το Λάζαρο για να κρεμάσουν τα κύπρια και να βγουν στις γειτονιές χτυπώντας τον, με το αζημίωτο βέβαια. Ο Λάζαρος είναι ένας καλαμένιος σταυρός με το κάτω άκρο του πιο μακρύ. Χοντρά σκληρά καλάμια, τρυπημένα στα πλάγια για να μπαίνουν τα μικρά καλοφτιαγμένα τοξωτά καλάμια. Στο κάτω μέρος του σταυρού δένουν γερά τα κύπρια ή και κουδούνια. Στο πάνω μέρος βάζουν βάγια την οποία καλύπτουν με ένα λευκό πανί ραμμένο γύρω γύρω. Πάνω από το πανί και σε σχήμα σταυρού βάζουν λουλούδια, βιολέτες, γαρύφαλλα, τριαντάφυλλα κ.α. γερά ραμμένα στο πανί για να μην πέσουν με το χτύπημα του Λαζάρου. Παλαιότερα, δε, σύμφωνα με την παράδοση, χτυπούσαν κυρίως τα μεγάλα Λαζάρια οι Ντζαναίοι και οι Κατσουλαίοι, οι Παπαδομητσαίοι, οι Κουτσουκαίοι και ο Μάνθος ο Δεμερτζής μου είχε τον μεγαλύτερο κύπρο. Το βράδυ της Παρασκευής, συγκεντρώνονται στην Παναγία, μια ωραιότατη τοποθεσία με το εκκλησάκι, ή στο Αλωνάκι, άναβαν φωτιές και ξενυχτούσαν χτυπώντας τα Λαζάρια. Το πρωί πήγαιναν στις γειτονιές, όπως και τώρα και μετά στο κοιμητήριο του χωριού, στον Αι Λάζαρο και εκεί χτυπούσαν αφού είχε τελειώσει η λειτουργία τα κύπρια και τέλος άφηναν τα λουλούδια και τα βάγια. Πολλοί, αφού έβγαζαν τα κύπρια άφηναν ολόκληρο το Λάζαρο στο μνήμα κάποιου δικού τους και τα 'φερναν στο χ΄ραι απ' τα σύρματα πιασμένα σα να ήταν κρεμασμένα στο λαιμό των γιδιών. Έτσι έπαιρνε τέλος η πολυήμερη, κοπιώδης αυτή συνήθεια. Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες, τα Λαζάρια σχετίζονται με την έξοδο του Μεσολογγίου. Οι οπλαρχηγοί, πριν γίνει η έξοδος, είχαν προγραμματίσει να αιφνιδιάσει του Τούρκους από πίσω ο Καραϊσκάκης. Όμως ο Καραϊσκάκης αρρώστησε και έμεινε στη Δερβέκιστα (Ανάληψη) και έτσι οι κάτοικοι του Αρακύνθου αποφάσισαν να αιφνιδιάσουν εκείνοι τους Τούρκους ούτως ώστε να μπορέσουν οι πολιορκημένοι να βγουν από την πόλη. Έτσι, έβγαλαν τα κύπρια απ' τα πρόβατα, σχημάτισαν με ξύλα ένα σταυρό και τοποθέτησαν τα κύπρια και βγήκαν πίσω από τους Τούρκους χτυπώντας τα κουδούνια καταφέρνοντας έτσι να τους αιφνιδιάσουν για λίγο. Την επόμενη χρονιά, για να τιμήσουν τους νεκρούς της Εξόδου αποφάσισαν να φτιάξουν "Λαζάρους", όπως ονόμασαν την κατασκευή του σταυρού με τα κύπρια. Ο συμβολισμός του Λαζάρου είναι σαφής. Ο "Λάζαρος" συμβολίζει το ανθρώπινο σώμα ενώ τα βάγια τη μέρα της εξόδου. Με τα χρόνια, τα Λαζάρια όχι μόνο πήραν θρησκευτικό χαρακτήρα αλλά και εμπλουτίστηκαν με πολιτιστικές εκδηλώσεις. Χορευτικοί όμιλοι παρουσιάζουν παραδοσιακούς χορούς, παιδιά ντύνονται με παραδοσιακές στολές ενώ πολλές φορές γίνονται και αγώνες ή συναυλίες.

ΑΧΙΛΛΕΙΑ

Τα Αχίλλεια είναι εκδηλώσεις που γίνονται στη Γραμματικού κατά το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος. Παλαιότερα γίνονταν το Δεκαπενταύγουστο. Οι εκδηλώσεις αυτές περιλαμβάνουν εκθέσεις ζωγραφικής, θέατρο σκιών, μαραθώνιο δρόμο γύρω από το χωριό, ποδηλατοδρομίες καθώς την παραδοσιακή γαϊδουροδρομία, κατά την οποία νέοι και νέες καβάλα στα γαϊδουράκια τους τρέχουν μια διαδρομή περίπου τριών χιλιομέτρων. Φυσικά, από τις εκδηλώσεις αυτές δεν μπορούν να λείπουν και τα παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα. Η κορύφωση των εκδηλώσεων γίνεται στο τέλος της τρίτης μέρας με την παραδοσιακή λαϊκή βραδιά που γίνεται στο χώρο του δημοτικού σχολείου. Σημαντικό ρόλο στην όλη διοργάνωση παίζει ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού.

ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΤΡΙΧΩΝΙΔΑ

Φέτος για πρώτη φορά έγινε ο Αγιασμός των Υδάτων στη λίμνη Τριχωνίδα. Η πρωτοβουλία αυτή οφείλεται στο Ναυτικό Όμιλο Τριχωνίδας που εδρεύει στη Ματαράγκα. Μετά τη θεία λειτουργία πλήθος κόσμου κατηφόρισε στη λίμνη και μετά τη δοξολογία πέντε νέα παιδιά βούτηξαν για το σταυρό. Οι ψαρόβαρκες που είχαν κυκλώσει την ξύλινη εξέδρα συμμετείχαν σφυρίζοντας. Κατόπιν, όλοι οι χωριανοί μας γεύτηκαν γλυκίσματα από τις γυναίκες του χωριού και αναψυκτικά που πρόσφερε ο Ναυτικός Όμιλος. Ίσως λοιπόν, αυτή να ήταν η αρχή για ένα νέο έθιμο...

ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

Λίγο έξω από τη Ματαράγκα, στους πρόποδες του Αρακύνθου, υπάρχει ένα ξωκλήσι, η Κοίμηση της Θεοτόκου. Κάθε χρόνο, την παραμονή της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μετά τον εσπερινό, μαζεύονται οι χωριανοί για γλέντι στο χώρο κοντά στο εκκλησάκι. Το ξωκλήσι παραμένει ανοιχτό όλο το βράδυ για όσους επιθυμούν να προσκυνήσουν πριν το γλέντι τους. Την επομένη, ανήμερα δηλαδή της Παναγίας, μετά τη Θεία Λειτουργία, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ματαράγκας διοργανώνει μεγάλο γλέντι. Κάθε χρόνο παίρνουν μέρος σ' αυτό το γλέντι δύο με τρία τμήματα του πολιτιστικού συλλόγου και παρουσιάζουν παραδοσιακούς χορούς.

ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥΣ

Οι απόκριες έχουν τη ρίζα τους στις Διονυσιακές γιορτές της αρχαιότητας. Σ’ όλη την Ελλάδα γιορτάζονται με ιδιαίτερο κέφι. Διαρκούν περίπου 3 εβδομάδες. Στη διάρκεια τους γίνονται ξεφαντώματα, φαγοπότια και γλέντια. Το ίδιο γίνεται και στο χωριό μου, τη Γραμματικού Αιτωλοακαρνανίας. Το πρώτο έθιμο των αποκριών είναι οι Μεταμφιέσεις. Τα παιδιά αλλά και οι μεγάλοι μεταμφιέζονται και παριστάνουν στρατιώτες, αστυνόμους, γέρους κ.λ.π. Από την Τσικνοπέμπτη γίνονται ομάδες και περιφέρονται στους δρόμους, κάνοντας διάφορα αστεία και πειράγματα. Πολλές φορές επισκέπτονται και φιλικά ή συγγενικά τους σπίτια όπου κάνουν διάφορα κωμικά φερσίματα, χωρίς να αποκαλύψουν τελικά ποιοι είναι. Ο χαρτοπόλεμος και οι σερπαντίνες δίνουν και παίρνουν. Το βράδυ της τελευταίας αποκριάς, της Τυρινής όπως λέγεται, όλοι οι συγγενείς συγκεντρώνονται και τρώνε λέγοντας την ευχή ``Χρόνια πολλά, καλή Σαρακοστή΄΄ Στο τέλος, αφού φάνε και πιουν, όλοι βγαίνουν στο κέφι και αρχίζουν τα τραγούδια και τα αστεία πειράγματα μεταξύ τους. Σε πολλά σπίτια στήνεται χορός όπου έρχονται να λάβουν μέρος και μασκαράδες από τα γειτονικά και φιλικά σπίτια. Όλοι φροντίζουν να καταναλώσουν τα αρτύσιμα φαγητά το βράδυ της Αποκριάς, γιατί την άλλη μέρα έρχεται η Καθαρά Δευτέρα και τρώνε μόνο νηστίσιμα φαγητά και χωρίς λάδι χαλβά, ταραμά, θαλασσινά, τουρσιά και την παραδοσιακή λαγάνα. Την Καθαρή Δευτέρα πολλοί άνθρωποι βγαίνουν και γιορτάζουν στην εξοχή. Εκεί χαλάνε τα ``κούλουμα΄΄, όπως λένε το κοινό φαγοπότι, και περνούν ευχάριστα τη μέρα τους με τραγούδια και χορούς. Τα παιδιά διασκεδάζουν και αυτά με τους πολύχρωμους χαρταετούς τους που γεμίζουν τον ουρανό, αρκεί να φυσά το κατάλληλο αεράκι. Αυτά είναι σήμερα τα κυριότερα έθιμα της Αποκριάς στον τόπο μου και ιδιαίτερα εμείς τα παιδιά λαχταράμε πότε να ξανάρθουν οι Αποκριές.

ΤΑ ΈΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ

Στο χωριό μας όπως κάθε χρόνο η γιορτή του Πάσχα μας μένει αξέχαστη. Ετησίως συνηθίζεται τη Μεγάλη Εβδομάδα να πηγαίνουμε στην εκκλησία. Την Μεγάλη Δευτέρα η οποία είναι η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας δεν γίνεται κάτι ξεχωριστό όπως τις υπόλοιπες ημέρες , απλά γίνεται μια λειτουργία. Την Μεγάλη Τρίτη στην Εκκλησία ψάλλεται το Τροπάριο της Κασσιανής το οποίο είναι ένας ειδικός ψαλμός. Την Μεγάλη Τετάρτη στην εκκλησία γίνεται ο μυστικός δείπνος. Την επόμενη μέρα Μεγάλη Πέμπτη διαβάζονται τα δώδεκα ευαγγέλια όπου συνηθίζεται να πηγαίνουμε στεφάνια με λουλούδια τα οποία τοποθετούνται πάνω στον σταυρό. Το ίδιο βράδυ αφού έχουμε ήδη μαζέψει λουλούδια και τα έχουμε πάει στην εκκλησία, γίνεται ο στολισμός του επιταφίου. Την Μεγάλη Παρασκευή το πρωί πηγαίνουμε στην εκκλησία και προσκυνούμε τον επιτάφιο. Στην διάρκεια αυτής της ημέρας πολλοί άνθρωποι επισκέπτονται την εκκλησία για τον ασπασμό κυρίως της εικόνας που βρίσκεται στον επιτάφιο. Το βράδυ της ίδιας μέρας οι πατέρες της εκκλησίας, έχουν ήδη προετοιμάσει τη χορωδία για να ψάλουν τα λεγόμενα ``εγκώμια΄΄. Η χορωδία αυτή αποτελείται από γυναίκες του χωριού μας, μαθητές γυμνασίου-λυκείου αλλά και από κάποιους μαθητές δημοτικού (επιλεγμένους). Όλη αυτή η χορωδία χωρίζεται σε δυο ομάδες, στην μια οι γυναίκες και στην άλλη οι μαθητές-τριες. Τα εγκώμια ψάλλονται και μέσα στην εκκλησία αλλά και στην περιφορά του επιταφίου. Άνθρωποι από όλες τοις ηλικίες συνοδεύουν τον επιτάφιο στην περιφορά του, κρατώντας αναμμένα κεριά, λαμπάδες καθώς και φαναράκια. Μετά την περιφορά του ο επιτάφιος επιστρέφει στην εκκλησία όπου συνεχίζεται η λειτουργία και στο τέλος οι άνθρωποι ξεστολίζουν τον επιτάφιο και τα λουλούδια που παίρνουν από αυτόν τα βάζουν στο εικόνισμα. Στο τέλος της Μεγάλης Εβδομάδας δηλαδή το Μεγάλο Σάββατο όπου όλη τη μέρα οι καμπάνες της εκκλησίας χτυπούν χαρμόσυνα σε αντίθεση με την Μεγάλη Παρασκευή που οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα , το ίδιο βράδυ γίνεται μία λειτουργία όπου στο τέλος αυτής της λειτουργίας, τα μεσάνυχτα περίπου σβήνουν τα φώτα και όλοι βγαίνουμε έξω στο προαύλιο της εκκλησίας όπου γίνεται μια μικρή ψαλμωδία που ο ιερέας της εκκλησίας απαγγέλλει το ``Χριστός Ανέστη΄΄. Εκείνη την στιγμή όταν ο ιερέας τελειώνει αυτή τη φράση για τρίτη φορά, τότε πολλοί άνθρωποι πετούν βαρελότα, κροτίδες και βεγγαλικά για να δηλώσουν την χαρά για την Ανάσταση του Χριστού. Μετά από όλα αυτά γυρίζουμε στα σπίτια μας και πηγαίνουμε να φάμε την καθιερωμένη για εκείνη την μέρα μαγειρίτσα . Την επόμενη μέρα το πρωί ψήνουμέ το αρνί και το κοκορέτσι ενώ συνεχίζεται άφθονο το γλέντι ολόκληρη την μέρα.

Αράκυνθος ή Ζυγός Στον κεντρικό τομέα του νομού υπάρχει μια πολύ μεγάλη ορεινή ενότητα, τα βουνά του Αρακύνθου ή Ζυγού που απλώνουν τα κυματιστά ανάγλυφά τους ανάμεσα στη λίμνη Τριχωνίδα και στον Πατραϊκό κόλπο και δεσπόζουν επάνω στην προσχωσιγενή πεδιάδα του Μεσολογγίου. Πρόκειται για ένα εκτεταμένο συγκρότημα από τον Εύηνο ως κάτω από το Αγγελόκαστρο, όπου σβήνει με ελαφρά επικλινείς πλαγιές, σε απόσταση πέντε περίπου χιλιομέτρων από την αριστερή όχθη του Αχελώου, με μέγιστο ύψος 984μ. Η νότια πλευρά του είναι απότομη και βραχώδης, ενώ η βόρεια είναι κατάφυτη με πλούσια θαμνοτόπια, ελαιόδενδρα και δάσος καστανιάς. Το φυσικό πλαίσιο του Αρακύνθου πλούσιο και πολυποίκιλο. Εδώ η Κλεισούρα, τα «Κύκνεια Τέμπη» των αρχαίων, μνημείο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, με το μοναστήρι της Αγία-Λεούσας που έθρεψε τα παιδικά μας χρόνια, τα όρνια στις απρόσιτες πλαγιές και τα οράματα στους βράχους. Εδώ μοναστήρια, τόποι ιστορίας και πίστης, η Αγία-Αγάθη, ο Άη Συμιός, η Παναγία Κατερινού, ο Άγιος Νικόλαος ο Κρεμαστός. Εδώ η Πλευρώνα και η Καλυδώνα, αρχαίοι μύθοι και θρύλος, η Κυρά Ρήνη και το Γυφτόκαστρο, και απομεινάρια αρχαίων πόλεων, η  Ώλενος, η Ιθώμη.

Έχουμε γράψει και σε άλλο άρθρο ότι στην περιοχή γύρω από την Τριχωνίδα υπάρχουν πολλές ομορφιές, που τις περισσότερες φορές δεν τις γνωρίζουν ή και τις αγνοούν ακόμη και οι κάτοικοι της περιοχής μας. Σε ένα μικρό οδοιπορικό που πραγματοποιήσαμε στα μέσα του φθινοπώρου στον Αράκυνθο είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε τοπία απερίγραπτης ομορφιάς. Στο δρόμο που οδηγεί στο Άνω Κεράσοβο μπορέσαμε να θαυμάσουμε από ψηλά το μεγαλύτερο μέρος της Τριχωνίδας καθώς και όλα τα χωριά που βρίσκονται γύρω από αυτήν. Η θέα ήταν υπέροχη. Η λίμνη από ψηλά φαινόταν τελείως ήρεμη, ενώ καταμεσής μόλις που ξεχώριζε ένα καΐκι. Τα χωριά έμοιαζαν με κοπάδια από πρόβατα που βοσκούν στον κάμπο. Απέναντι ακριβώς υψώνεται σαν γίγαντας το άλλο μεγάλο βουνό της περιοχής μας, το Παναιτωλικό, ενώ στο βάθος μόλις που φαίνονταν το Αγρίνιο. Καθώς συνεχίσαμε την πορεία μας αντικρίσαμε το παρθένο δάσος του Αρακύνθου, ένα δάσος πανέμορφο και άγριο. Δίπλα από το δρόμο η πλαγιά είναι απότομη και έχει διαμορφωθεί από τους κατοίκους του Κερασόβου με τη μορφή αναβαθμίδων (πεζούλες). Αυτή είναι η κυρίως αγροτική περιοχή του βουνού. Σε λίγο και χωρίς να το καταλάβουμε βρεθήκαμε μέσα στο καστανόδασος του Κερασόβου. Τριγύρω μας υψώνονταν οι πανέμορφες, ολόισιες καστανιές. Το τοπίο ολοκληρώνονταν με τα πεσμένα φύλλα τους που είχαν πάρει ένα χρώμα κοκκινωπό. Στη συνέχεια και αφού περάσαμε το Κεράσοβο συνεχίσαμε το δρόμο μας προς το χωριό Κλήμα. Στην περιοχή που οι ντόπιοι ονομάζουν Ταυλαμπά, κοντά στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, ακριβώς πάνω από το δρόμο που οδηγεί στο Κλήμα, βρίσκεται ένα μοναδικό, με όλη τη σημασία της λέξης, δάσος με βελανιδιές. Πάνω στα κλαδιά αλλά και στους κορμούς των δέντρων έχει απλωθεί ένα είδος γκριζοπράσινου βρύου που μοιάζει με δίχτυ. Το όλο τοπίο μοιάζει, πράγματι, ονειρικό. Σαν βγαίνει ο ήλιος, η υγρασία που έχουν πάνω τους τα βρύα πέφτει σταγόνα σταγόνα και όλο το δάσος λάμπει.